UIT DE EERSTE HAND 5 - DE RENAISSANCE

Terug naar het overzicht

2007 - Damon, Budel

De inleiding van Uit de eerste hand nr. 3 eindigt met de uitspraak dat nooit - noch ervóór, noch erna - het zelfbewustzijn van de intellectueel groter was dan in de middeleeuwen. Een andere quote van belang is wat Bernardus van Chartres in de twaalfde eeuw noteerde: Wij zijn dwergen op de schouders van reuzen. Wij zien meer en verder dan zij, niet omdat onze blik scherper is of omdat wij groter zijn, maar omdat hun reusachtige gestalte ons verheft en draagt.
We hanteerden beide citaten om de lezer te waarschuwen voor het negatieve beeld dat er in het algemeen van de middeleeuwen bestaat. In diezelfde inleiding wordt ook opgemerkt dat dit beeld op de eerste plaats is veroorzaakt door de renaissance die op nogal hautaine wijze de eigen verdiensten liet schitteren door ze af te zetten tegen de ‘onnozelheid’ van de middeleeuwer. Inderdaad, aan zelfbewustzijn ontbreekt het de renaissance niet: de humanist wilde niets liever dan zelf voor reus te worden aangezien. Waar de middeleeuwen een ‘evaluatie’ aan later eeuwen overlieten, is de renaissance alleszins bereid de loftrompet over zichzelf te steken. Op voorhand. Zo geeft Vasari aan de periode waarin hij leeft de naam rinascita (renaissance: ‘wedergeboorte’). Erasmus heeft het over de barbaarse pseudo-geleerdheid der voorafgaande eeuwen en beweert, in de overtuiging dat zijn eigen tijd een gouden eeuw belooft te zijn, dat de wereld in de renaissance zijn verstand terugkrijgt.

Vasari Erasmus Ficino Pico Petrarca
Vasari Erasmus Ficino Pico Petrarca

Ficino gaat hem hierin voor en noteert reeds in 1492: Als er één tijdperk een gouden eeuw zou kunnen worden genoemd, dan is dat zonder twijfel de tijd die alom gouden geesten voortbrengt. Wie bereid is de schitterende verworvenheden van deze eeuw in ogenschouw te nemen, zal er niet aan twijfelen dat wij in een dergelijke eeuw leven. Deze gouden eeuw immers heeft het licht van de vrije kunsten dat bijna gedoofd was weer doen stralen [...]. En dat alles in Florence.
Weer vijf jaar eerder heeft Pico della Mirandola het over de uitverkoren mens, die zich in het middelpunt van de wereld en als een vrij en soeverein kunstenaar zichzelf boetseert en modelleert in de vorm die hij voor zichzelf verkiest.
Nog voorlijker is Petrarca die zich reeds in 1345 afvraagt wat je aan een heleboel kennis hebt, als je de afmetingen van hemel en aarde, de uitgestrektheid van de zee, de banen van de sterren, de eigenschappen van kruiden en stenen, en de geheimen van de natuur kent, maar voor jezelf een gesloten boek blijft? Om vervolgens in één overdonderende volzin tot in lengte van jaren zich te verzekeren van eenduidige aandacht: Ik wil dat ieder die mij leest alleen maar denkt aan míj, niet aan de bruiloft van zijn dochter, noch aan het nachtelijk samenzijn met zijn geliefde, noch aan de listen en lagen van zijn vijand, noch aan het proces waarin hij is verwikkeld, noch aan zijn huis, noch aan zijn land, noch aan zijn geld. Ik wil dat hij, in elk geval zolang hij leest, met zijn gedachten bij míj is.
Het besef dat laatste uitspraak gedaan is in de veertiende eeuw stemt tot enige verwarring aangaande het begin van de renaissance. Duidelijk is dat er wat periodisering betreft een groot verschil bestaat tussen Zuid- en Noord-Europa. Nemen we Petrarca als startpunt, dan moeten we, aan het andere eind van de tijdlijn, ons ook rekenschap geven van iemand als Constantijn Huygens (†1687), die het hoogtepunt van de Nederlandse renaissance markeert, hetgeen betekent dat de renaissance drie eeuwen zou bestrijken...

Met ruim veertig teksten voor het eerst in Nederlandse vertaling

De Renaissance

 

INHOUDSOPGAVE

0 - VOORWOORD

I - POLITIEK & SAMENLEVING

  1. Niccolò Machiavelli
    1. Il Principe (‘De vorst’)
    2. Discorsi sopra la prima deca di Tito Livi
      1. (‘Gesprekken over de eerste tien boeken van Titus Livius’)
    3. Istorie fiorentine (‘Geschiedenis van Florence’)
    4. Capitoli per una compagnia di piacere (‘Reglement voor een vrolijke sociëteit’)
  2. Luigi Guicciardini
    1. Historia del Sacco di Roma (‘De geschiedenis van de plundering van Rome’)
  3. Thomas More
      1. ERASMUS - brief aan Ulrich von Hutten
    2. Utopia
  4. Juan Luis Vivès
      1. ERASMUS - brief aan Juan de la Parre
    2. De subventione pauperum (‘Over de bijstand aan armen’)
  5. Baldassare Castiglione
    1. Il libro del cortegiano (‘Het boek van de hoveling’)

II - DENKEN

  1. Francesco Petrarca
    1. Epystola ad posteritatem (‘Brief aan het nageslacht’)
    2. Brief aan Cicero
    3. Epystole ad familiares(‘Brieven aan vrienden en kennissen’) IV, 1
      1. (de beklimming van de Mont Ventoux)
    4. Ad Italiam (‘Aan Italië’)
  2. Marsilio Ficino
    1. Theologia platonica (‘Platonische theologie’)
  3. Giovanni Pico della Mirandola
    1. Oratio de hominis dignitate (‘Over de menselijke waardigheid’)
  4. Desiderius Erasmus
    1. Brief aan John Colet
    2. Festina Lente (‘Haast je langzaam’)
    3. Moriae encomium of Laus stultitiae (‘Lof der zotheid’)
    4. Brief aan Maarten van Dorp
    5. Julius exclusus e coelis (‘Julius voor de hemelpoort’)
    6. Novum instrumentum omne (nieuwe bijbelvertaling), opdracht
    7. De kwestie Luther
    8. Institutio pricipis christiani (‘Onderwijzing van de christenvorst’)
  5. Montaigne
    1. Essais (‘Essays’)
  6. Giordano Bruno
    1. De l’Infinito, Universo e Mondi
      1. (‘Over het oneindige, het universum en de werelden’)

III - GODSDIENST

  1. Girolamo Savonarola
    1. Preek VII, XXIII en X
      1. MACHIAVELLI - Discorsi
      2. MACHIAVELLI - brief aan Ricciardo Becchi
  2. Maarten Luther
      1. FRIEDRICH MYCONIUS - Geschichte der Reformation
      2. (‘Geschiedenis der Reformatie’)
    2. Vijfennegentig Stellingen
    3. Verteidigungsrede auf dem Reichstag zu Worms
      1. (‘Verdediging op de Rijksdag van Worms’)
      2. KAREL V - Veroordeling
    4. De kwestie Erasmus
  3. Johannes Calvijn
    1. Institutie
  4. Concilie van Trente
    1. Vijfde zitting (over de erfzonde)
    2. Zesde zitting (over de menselijke wil)
    3. Vijentwintigste zitting (over priestercelibaat, aflaten, heiligenverering en vagevuur)
  5. Ignatius van Loyola
    1. Exercitia spiritualia (‘Geestelijke oefeningen’)
  6. Teresa van Avila
    1. Uit de kloosterregel
    2. Las moradas del castillo interior (‘Innerlijke burcht’)
  7. Johannes van het Kruis
    1. La subida del Monte Carmelo (‘De beklimming van de berg Karmel’)
    2. La noche oscura del alma (‘De donkere nacht’)

IV - LITERATUUR

  1. Francesco Petrarca
    1. Era il giorno ch’al sol si scoloraro... (‘Het was de dag waarop de zon...’)
    2. Epystole ad familiares (‘Brieven aan vrienden en kennissen’)
    3. Oiè il bel viso, oimè il soave sguardo...
      1. (‘Ach mooi gelaat waarin de ogen straalden...’)
  2. François Rabelais
    1. Gargantua en Pantagruel
  3. Pierre de Ronsard
    1. Il faisoit chaud... (‘’t Was heet’...)
    2. Marie, baisez-moy... (‘Marie, kom, kus me...’)
    3. Adieu...
  4. Margaretha van Navarra
    1. Heptaméron (‘Zeven dagen’)
  5. Torquato Tasso
    1. Combattimento di Tancredi e Clorinda (‘De strijd tussen Tancredi en Clorinda’)
  6. Ludovico Ariosto
    1. Orlando furioso (‘De razende Roeland’)
  7. William Shakespeare
    1. My glass shall not persuade, me I am old...
      1. (‘Ik ben niet oud, mijn spiegelbeeld ten spijt...’)
    2. Lord of my love (‘Heer van mijn liefde...’)
    3. In the old age black was not counted fair...
      1. (‘Heeft, lang terug, zwart niet voor mooi gegolden...’)
    4. How oft, when thou, my music, music play’st..
      1. (‘Altijd als jij, Muziek, muziek laat horen...’)

V - BEELDENDE KUNST, DRAMA & MUZIEK

beeldende kunst
  1. Leon Battista Alberti
    1. De pictura (‘Over de schilderkunst’)
  2. Leonardo da Vinci
    1. Trattato della pittura (‘Verhandeling over de schilderkunst’)
  3. Giorgio Vasari
    1. Le vite de’ più eccellenti pittori, scultori e architettori
      1. (‘De Levens van de grootste schilders, beeldhouwers en architecten’), voorwoord en ‘Het leven van Leonardo da Vinci’
  4. Leonardo da vinci
    1. Brief aan Lodovico Sforza
  5. Isabella d’Este
    1. Correspondentie met Perugino
  6. Giorgio Vasari
    1. ‘Het leven van Michelangelo’
  7. Pietro Aretino
    1. Brieven aan Michelangelo
  8. Ascanio Condivi
    1. Vita di Michelangelo Buonarotti (‘Het leven van Michelangelo Buonarotti’)
  9. Michelangelo
    1. Veggio nel tuo bel viso... (‘Uit uw gezicht straalt mij een schoonheid tegen...’)
  10. Giorgio Vasari
    1. ‘Het leven van Pontormo’
  11. Pontormo
    1. Il mio libro (‘Mijn boek’)
  12. Albert Dürer
      1. KAREL VAN MANDER - Het schilder-boeck - ‘Het leven van Albert Dürer’
    2. Tagebuch der Reise in die Niederlande (‘Dagboek van de reis in de Nederlanden’)
    3. Beschrijvinge van Albrecht Durer van de menschelijcke Proportion
  13. Andrea Palladio
    1. I Quattro Libri dell’Architettura (‘De vier boeken over de architectuur’)
  14. Benvenuto Cellini
    1. La Vita di Benvenuto Cellini (‘Het leven van Benvenuto Cellini’)
drama
  1. Filippo Pigafetta
    1. Première Edipo Tiranno
  2. Jacopo Peri - Ottavio Rinuccini
    1. Euridice
  3. Christopher Marlowe
    1. The Massacre of Paris (‘De slachting te Parijs’)
  4. William Shakespeare
    1. The Tragedy of Richard the Third (‘Richard III’)
muziek
  1. Marsilio Ficino
    1. Brief aan Peregrino Agli
  2. Baldassare Castiglione
    1. Il libro del cortegiano (‘Het boek van de hoveling’)
  3. Josquin des Prez
    1. Nymphes des bois

VI - VAKWETENSCHAP & ONTDEKKINGSREIZEN

vakwetenschap
  1. Luca di Paci(u)oli
    1. Summa de arithmetica (‘Handboek wiskunde’)
  2. Johann Tritheim
    1. Chronicon Hirsaugiense (‘De annalen van Hirsau’, over de ontdekking van de boekdrukkunst)
  3. Nicolaus Copernicus
    1. Commentariolus (‘Het kleine commentaar van Copernicus’)
  4. Paracelsus
    1. Opus Paragranum
    2. Opus Paramirum
  5. Brief aan Erasmus
  6. Intimatio (‘Aankondiging’)
ontdekkingsreizen
  1. Anoniem
    1. Vasco da Gama’s eerste reis naar Indië
  2. Anoniem
    1. Calcoen (‘Calicut’)
  3. Antonio Pigafetta
    1. Magalhães’ reis om de wereld

VII - TIJDTABEL

 

Persstemmen:

Het lezen in dit boek is een bijzonder genoegen, want de samensteller heeft zich de moeite getroost elke tekst goed in te leiden en van de nodige aantekeningen te voorzien. (...) De lectuur blijft boeiend, de teksten spreken zeer direct aan en zijn altijd verhelderend. (...) Dit is een mooi en veelzijdig boek. (...) Er is alle reden de samensteller succes te wensen bij de voltooiing van de reeks. - Hermeneus 


Alles bijeen komen ruim vijftig uitverkorenen aan het woord, sommigen meer dan eens. Ze bestrijken de gebieden politiek en samenleving, het denken, godsdienst, literatuur, kunsten, wetenschap en ontdekkingsreizen, met namen als Machiavelli, Erasmus, Luther, Shakespeare, Da Vinci en vele anderen. Een korte inleiding , bronvermeldingen en een tijdtabel geven de noodzakelijke achtergrond. Een must, uiteraard voor geïnteresseerden, maar ook voor politici, journalisten, docenten en studenten. - Biblion


Het boek De Renaissance gaat dieper in op alle elementen die deze periode kenmerken, vanaf de passie voor kennis en roem tot en met de opbloei, de warme belangstelling voor het leven zelf. (…) Ervaren hoe het theater destijds was is meegenieten van feestelijke voorstellingen, van opera en toneel van Marlowe en Shakespeare. Ficino verklaart zijn muziek en de Zuidnederlander Josquin des Prez wordt beschouwd als een van de grootste componisten van de Renaissance. Een opmerkelijk geheel vormt Vakwetenschap en Ontdekkingsreizen, waarin di Pacioli, Tritheim, Copernicus en Paracelsus hun eigen ontdekkingen openbaar maken. (…) De bronvermelding, met naamsaanduiding van de diverse vertalers en een tijdtabel vormen het sluitstuk van dit boek. - Zinweb

ISBN 9055737356
gebonden
geïllustreerd
15 x 22 cm
256 pagina’s
€ 19,90

Bestellen:

www.damon.nl/book/de-renaissance